شهریه ۹۰ میلیونی دانشگاه آزاد | طبقه متوسط با تحصیلات عالی خداحافظی کند؟

افزایش سه برابری شهریه رشته‌های پزشکی دانشگاه آزاد در هفته آخر مهرماه ۱۴۰۳ در پی تجمع اعتراضی تعدادی از پذیرفته شدگان در این دانشگاه خبرساز شد.

داوطلبان راه یافته به رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی دانشگاه آزاد اسلامی در مقابل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تجمع کردند. آن‌ها روز ۲۴ مهر ماه در مقابل سازمان مرکزی این دانشگاه تجمع کرده بودند تا به بخشنامه خلق‌الساعه و افزایش ناگهانی و چندبرابری اعتراض کنند.

بر اساس گفته‌های این دانشجویان معترض دانشگاه آزاد مصوبه‌ی افزایش شهریه را در دفترچه مشاور ننوشته و در هیچ سایت و رسانه‌ای نیز در این مورد اطلاع‌رسانی نکرده است. به گفته آنها انتخاب رشته‌ی داوطلبان کنکور دانشگاه آزاد بر اساس شهریه‌ی اعلام شده برای رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی بوده است. اما پس از از اعلام نتایج و وقتی پذیرفته‌شدگان برای ثبت‌نام در دانشگاه مراجعه کردند، متوجه افزایش شوکه‌کننده‌ی ۲۰۰ درصدی شدند.

شهریه‌ی رشته‌های پزشکی که زمان انتخاب رشته ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان برای هر نیم‌سال بوده، زمان ثبت‌نام به ۹۰ میلیون رسیده است. دانشگاه آزاد به این هم اکتفا نکرده و در نامه‌ی محسن نفر، معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی خطاب به دانشجویان اعلام شد باید برای ثبت‌نامه شهریه‌ی دو ترم (یعنی ۱۸۰ میلیون) را بپردازند!

این افزایش هزینه ناگهانی در توان کمتر خانواده‌ی متوسط ایرانی است. پیش‌تر میزان افزایش شهریه‌ی سالانه‌ی دانشگاه آزاد در تمامی رشته‌ها بین ۱۵ تا ۲۵ درصد بود که امسال هم این افزایش به صورت حداکثری در رشته‌های دیگر اعمال شد.

افزایش شهریه دانشگاه آزاد

 
خیز شهریه دانشگاه آزاد برای رسیدن به پردیس‌ها

محمد قربانی، سخنگوی دانشگاه آزاد در پاسخ به خبرنگاران میزان افزایش را نپذیرفته و گفته است: «شهریه ۳ برابر نشده و ۲ برابر شده که بخشی از آن تورم سالیانه و بخشی دیگر مربوط به تأمین زیرساخت‌های آموزشی است. ما باید استاندارد‌ها و کیفیت آموزش پزشکی را افزایش دهیم. نمی‌توانیم از شهریه دانشجویان رشته‌های دیگر برای زیرساخت‌های رشته‌های پزشکی هزینه کنیم و هزینه باید از محل شهریه دانشجویان پزشکی تأمین شود. برای کیفیت خوب آموزش لازم بود شهریه افزایش پیدا کند».

او انتقاد به اعلام نشدن شهریه در دفترچه انتخاب رشته را با این استدلال رد کرد: «نه در دفترچه دانشگاه‌های دولتی و نه در دفترچه دانشگاه آزاد شهریه را نمی‌نویسند و ما مرجع اعلام شهریه نیستیم!» او با جمله بعدی خود اعتراض دانشجویان را نادیده گرفت یا بی‌اهمیت دانست، چون این‌طور ادامه داد: «تعداد قابل‌توجهی از دانشجویان ورودی پزشکی امسال ثبت نام و بیش از ۷۰ درصد شهریه را پرداخت کرده‌اند. ۱۶ درصد هم در حال ثبت نام هستند.»

هر چند سخنگوی دانشگاه آزاد بالا بردن کیفیت و امکانات آموزشی برای رشته‌های علوم پزشکی را علت افزایش شهریه عنوان کرده، معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد دلیل دیگری آورده است: «هزینه‌های دانشگاه اعم از حقوق کارمندان و... افزایش یافته که باید از طریق شهریه‌ها جبران شود.»

شاید نکته‌ی اصلی و مهم‌ترین حرف سخنگوی دانشگاه آزاد، بخش آخر بود که گفت: «در سنوات گذشته برخی زیرنظام‌های آموزش عالی در پزشکی تا ۷ برابر افزایش شهریه داشتند. ما با افزایش دو برابری امکان اخذ وام برای درصد بالایی از شهریه را هم قرار دادیم و همچنین این امکان وجود دارد که دانشجویان زیرنظام و رشته محل خود را هم تغییر دهند.»

به نظر می‌رسد دلیل اصلی افزایش چندین برابری شهریه‌ی رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی با توجه به شهریه‌ی رشته‌های پزشکیِ پردیس‌ها و خودگردان‌های دولتی و برای هم‌سنگ شدن با آنها است. سال گذشته پردیس‌ها و شبانه‌های دولتی که به خودگردان معروف شده‌اند با همین روش شهریه‌ی رشته‌های اصلی و زیرگروه‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی را در مقاطع مختلف بین ۱۲۰ تا ۳۰۰ درصد افزایش دادند. امسال دانشگاه آزاد با این افزایش شهریه به رقم خودگردان‌ها و پردیس‌ها نزدیک شده است.

رشته توییت سید امیر محجوب، مدیرکل روابط عمومی دانشگاه آزاد این موضوع را تأیید می‌کند. او در بخشی از توییت خود نوشته است: «این مقدار تقریباً مشابه شهریه‌ای است که در پردیس‌های دولتی از دانشجویان گرفته می‌شود. جمع شهریه پرداختی هنوز ۲۰٪ کمتر از قیمت تمام شده اعلامی وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ است. ضمنا پردیس‌ها از امکانات دولتی بسیاری استفاده می‌کنند و هزینه تمام شده برای آنها به مراتب پایین‌تر است.»

البته مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد در تلاش و تعجیل برای توجیه افزایش ناگهانی شهریه، به اشتباه از هزینه‌ی آزاد کردن مدرک برای خودگردان‌ها گفته که کاملا اشتباه و مختص دانشجویان دولتی با تحصیل رایگان است.

 
افزایش شهریه دانشگاه آزاد
شهریه دانشگاه آزاد در اختیار خودش است!

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درمورد افزایش شهریه با دانشگاه آزاد مذاکره و گفتگو داشته ولی حسین سیمایی صراف،وزیر علوم امیدی به دانشجویان نداده است. او پرسش خبرنگاران درمورد قانونی یا غیرقانونی بودن افزایش شهریه دانشگاه آزاد این‌طور پاسخ داده است: «در موسسات غیر دولتی این گونه تصمیمات در اختیار خود آنها است. در عین حال وزارت علوم تنها نظارت کلی بر دانشگاه‌های غیرانتفاعی دارد و موازینی داریم که سعی می‌کنیم با توجه به آنها نرخ جدید برای دانشجویان تعدیل شود.»

او درباره امکان نتیجه دادن اعتراض و گفتگو‌ها یا زمان اعلام آن هم گفته: «صبر کنید تا دانشگاه آزاد به ما جواب بدهد حتماً پیگیر هستیم.»

با توجه به این‌که دانشگاه آزاد زیر نظر وزارت علوم یا نهاد دیگری نیست و به‌صورت هیات امنایی اداره می‌شود، همین‌طور با توجه به تأکید سخنگو، مدیر روابط عمومی و معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی درمورد اعتراض ۱۵۰ نفره و رضایت بقیه‌ی پذیرفته شدگان، نمی‌توان به آن جمعیت معترش امیدی داد. با این حال و در هر شرایطی می‌توان به دانشگاه آزاد انتقاد و اعتراض کرد که شهریه را به‌صورت ناگهانی و ۲ تا ۳ برابری افزایش داده است. اگر ادعای این افراد درست باشد و فقط تعدادی از پذیرفته‌شدگان معترض باشند، حق و حقوق آنها تضییع شده است.

این داوطلبان با توجه به شهریه‌ی قبلی یا نسبت‌ها و درصد‌های افزایشی سابق، درس خوانده‌اند، برنامه‌ریزی مالی کرده‌اند، برای آزمون دانشگاه آزاد هزینه پرداخته‌اند و پس از آماده کردن مدارک، روز ثبت‌نام به دانشگاه رفته‌اند. حالا تمام برنامه‌هایشان به هم ریخته است، داوطلبی که فکر می‌کرده در رشته‌ی مورد علاقه‌اش پذیرفته شده، زیر فشار روانی بالایی قرار گرفته و چه بسا مسیر آینده‌اش تغییر جدی کرده است.
باید یادآوری کنیم افزایش ناگهانی ۲ تا ۳ برابری میزان شهریه از ۳۰ به ۹۰ میلیون تومان برای بسیاری از دانشجویان و خانواده‌های طبقه‌ی متوسط چالش بزرگی است. با تأکید بر این‌که چند درصد از خانواده‌های طبقه‌ی متوسط ایرانی در مدت کوتاه و بدون پیش‌بینی امکان تامین و هرینه‌کرد چنین مبلغی را دارند؟

 
ممنوع‌الورودی طبقه متوسط به دانشگاه دولتی و آزاد

در سال‌های اخیر سهم دانش‌آموزان مدارس دولتی از رتبه‌های برتر کنکور بین ۵ تا ۸ درصد بوده و رتبه‌های برتر بین دانش‌آموزان سمپاد، نمونه و غیرانتفاعی تقسیم شده است. با تایید تمامی کارشناسان حوزه‌ی آموزش این تفاوت بزرگ و فاصله‌ی عمیق به دلیل اختلاف زیاد و غیرقابل انکار کیفیت آموزش بین مدارس دولتی و غیرانتفاعی و همچنین سمپاد و نمونه است.

بر اساس آخرین آمار‌ها حدود ۱۵ درصد از دانش‌آموزان کل کشور در چنین مدارسی تحصیل می‌کنند و همان‌ها که غیر از شهریه‌ی مدرسه توان پرداخت شهریه‌ی هنگفت کلاس‌های کنکور را هم دارند، راهی دانشگاه‌های خوب و برتر می‌شوند. تعداد اندکی از دانش‌آموزان مدارس دولتی که به دلیل استعداد بالاتر، شانس حضور در مدرسه‌ای بهتر یا کلاس کنکور می‌توانند در کنار آنها قرار بگیرند.

باقی‌مانده‌ی صندلی‌های دانشگاه‌های برتر و بهتر و رشته‌های پرطرفدار (که تعداد کمی نیست) نصیب بقیه دانش‌آموزان غیرانتفاعی می‌شود؛ گروهی که حتی با کمک مدارس غیرانتفاعی و کلاس‌های کنکور، توان کافی برای کسب رتبه‌ی خوب نداشته‌اند ولی والدین‌شان توان پرداخت هزینه‌ی گزاف صندلی را با عنوان پردیس و شبانه دارند.

شهریه‌ی مدارس غیرانتفاعی خوب و شهریه‌ی کلاس‌های جانبی به قدری بالاست که تعداد زیادی از خانواده‌های متوسط امکان پرداخت آن‌را ندارند. هر چند در سال‌های ابتدایی تاسیس دانشگاه آزاد، قشر مرفه و متوسط بالاتر بیش از دیگران از فرصت تحصیلی آن استفاده می‌کردند، اما به‌مرور نه‌تنها قشر متوسط پایین‌تر حتی اقشار پایین‌تر جامعه نیز راهی برای تامین شهریه و ورود به دانشگاه آزاد پیدا کردند. با سخت‌تر شدن ورود فرزندان این اقشار به دانشگاه‌های برتر دولتی، دانشگاه آزاد آخرین امکان آنها شده است (یا کم‌کم آخرین امید می‌شود) تا امیدی به ادامه تحصیل و ساختن آینده‌ی خود داشته باشند.